Geçtiğimiz on yıl boyunca, yerçekimi dalgası astronomi, lazer interferometre yerçekimi dalgası gözlemevi Ligo sayesinde kara deliklerin ve nötron yıldızlarının çarpışmaları gibi inanılmaz kozmik fenomenlere gözlerimizi açtı-şu anda tehdit altında.
Ligo, Galileo Galilei’nin ev yapımı teleskopunu 1609’da gökyüzüne yönlendirdiğinden beri kozmos hakkındaki görüşümüzü değiştiren uzun bir devrimci enstrüman serisinin sonuncusu.
İtalyan gökbilimcinin enstrümanı, göksel nesneler hakkındaki anlayışımızı tanrılardan aylara, gezegenlere ve yıldızlara dönüştürmeye yardımcı oldu.
O zamandan beri, teleskoplar devasa boyutlara büyüdü ve bazı durumlarda mümkün olan en açık görüş için uzaya fırlatıldı.
Görünür ışığın ötesinde astronominin şafağı
1932’de Karl Jansky’nin kazara keşfi sayesinde evrende yeni bir göz seti açıldı. ABD’deki Bell Laboratuvarlarından genç mühendis, kısa dalga transatlantik ses iletişiminde statik parazit kaynağını arıyordu. Birkaç ay boyunca, bu müdahaleyi gökyüzüne yavaşça hareket ederken izledi.
Gürültülü statik kaynağının Samanyolu Galaksimizin merkezinden güneş sistemimizin dışındaki – ve bununla birlikte radyo astronomisi doğduğu sonucuna vardı.
Radyo gözlerinden baktığımızda evren çok daha aktif bir yer haline geldi. Radyo dalgaları insan gözü için görünmezdir, ancak süpernova patlamaları, hızla dönen nötron yıldızları ve çarpışan galaksiler gibi evrendeki en enerjik olaylardan bazıları tarafından verilir.
Diğer enstrümanlar elektromanyetik spektrum boyunca, X-ışınları, ultraviyole ışık ve evrenin kenarına ve zamanın başlangıcına kadar görmek için kızılötesi radyasyon kullanan James Webb uzay teleskopu gibi enstrümanlar görüyor.
Yeni enstrümanlar her geliştirildiğinde, evrenin yeni yönleri ortaya çıkar.
Elektromanyetik spektrumun ötesinde
Sudbury, Ont. Bu, 2015 yılında Kanadalı fizikçi sanat McDonald Nobel Fizik Ödülü’nü kazandı.
Daha yakın zamanlarda, Sudbury’deki Nötrino Gözlemevi, daha egzotik nötrinoları tespit etmesine ve öğrenmesine izin veren bir yükseltme yaptı.
İzle: Solda madde ve sağda uzay-zaman bozulması olan iki yörünge nötron yıldızının görselleştirilmesi https://www.youtube.com/watch?v=e8yt7o7bluc
Einstein, bir kaya düştüğünde bir göletin yüzeyindeki dalgalanmalar gibi büyük nesnelerin yerçekimi çekilmesi ile boşluğun kendisinin bozulabileceğini tahmin ettiğinde, yerçekimi dalgalarının çok küçük olacağı için tespit edilebileceğine inanmadı.
Tek bir atomun büyüklüğünü, küçük çekirdeğini ve hatta daha küçük protonları hayal etmek yeterince zor. Şimdi, bir protonun genişliğinden 10.000 kat daha küçük bir uzay-çarpıtma aldığınızı hayal edin! Einstein’ın onları hiç göreceğimizi düşünmediğine şaşmamalı.
Yıllarca süren araştırma ve dikkate değer mühendislik sayesinde LIGO, 2015 yılında, 90 dereceye ayarlanmış dört kilometrelik uzun tünelleri birbirinden ayıran ve yansıtan lazer ışınları ile donatılmış ikiz tesisleri kullanarak çok tespit etti. Yerçekimi dalgaları yeryüzünden geçtikçe, uzay-zaman kumaşının bir yönde uzamasına ve diğer tarafta inanılmaz derecede küçük, ancak ölçülebilir bir miktar ile kısalmasına neden olur.
Daha da dikkat çekici olanı, bu dalgaların 1.3 milyar ışık yılı uzaklıktaki bir galaksinin merkezindeki iki kara deliğin çarpışmasından gelmesidir.
Trump kesintileri gelecekteki çalışmaları tehdit ediyor
Yerçekimi dalgalarının güzelliği, gaz ve toz bulutları ile kesintisiz olarak tüm evren boyunca seyahat etmeleridir. Bu yeni yerçekimi penceresi, İtalya’daki Başak ve Japonya’daki Kamioka Yerçekimi Dalgası Detektörü (KAGRA) gibi LIGO ve dünyadaki diğer dedektörlerden gelen uluslararası bir çaba sayesinde yüzlerce başka etkinlik ortaya koydu.
LIGO’nun 10 yıllık yıldönümü, ABD Başkanı Donald Trump’ın yarısından fazlası Ulusal Bilim Vakfı (NSF) için 2026 bütçesini kesti, onları iki LIGO dedektöründen birini kapatmaya zorlayabilir-genel erişim ve yeteneklerini ciddi şekilde sınırlandırabilecek bir hareket.
Hem ABD hem de Avrupa’daki ekipler zaten hem yerde hem de uzayda yeni nesil yerçekimi dalga dedektörleri geliştirme planları üzerinde çalışıyor. Eğer ilerlerlerse, mevcut dedektörlerden çok daha hassas olurlardı ve bilim adamlarının daha sessiz astronomik olayları dinlemelerine izin verdiler.
Evrenin çözülmemiş gizemleri
Peki, açılmayı bekleyen gökyüzünde bir sonraki göz nedir?
Orada göremediğimiz tüm galaksileri çevreleyen bir şey var. Orada olduğunu biliyoruz çünkü bu galaksilere yerçekimi çekiyor, ancak teleskoplarda görünmüyor. Şimdilik, bilim adamları buna karanlık madde diyorlar. Kimse ne olduğunu bilmiyor, ancak evrendeki tüm konunun yaklaşık yüzde 25’ini oluşturuyor.
Sonra karanlık enerji var, evrenin genişlemesinin hızlanmasına neden olan gizemli bir güç var. Evrendeki tüm enerji ve maddenin yaklaşık yüzde 70’ini oluşturuyor – ve yine ne olduğunu bilmiyoruz.
Başka bir deyişle, gördüğümüz evren sadece orada olanın yaklaşık yüzde beşini oluşturuyor.
Kanada, Sudbury’deki yeraltında genişletilmiş Snolab tesislerinde bir düzineden fazla yeni dedektörle Karanlık Madde problemini çözmenin ön saflarında yer alıyor. Kim bilir? Belki de kara madde gizemini çözmek için ilk olacağız.
Duyacağın gibi Tuhaflıklar ve kuarklar Bu hafta, hala keşfedilecek çok şey var.
